درمان دررفتگی مادرزادی لگن

درمان دررفتگی مادرزادی لگن

دررفتگی لگن در کودکان زمانی اتفاق می افتد که نوزادی با لگن ناپایدار به دنیا می آید. این مورد می تواند به دلیل فرم گیری غیر طبیعی مفصل ران در مراحل اولیه رشد و تکامل جنینی باشد. این اختلال با عنوان دیسپلازی مادرزادی مفصل لگن نیز شناخته می شود. اگر دیسپلازی شدید باشد، ممکن است مفصل لگن در کودک دچار دررفتگی کامل شود. این بدین معناست که سر توپی شکل استخوان ران بطور کامل از کاسه لگن (استابولوم) خارج میشود.

مفصل ران

مفصل ران یا مفصل هیپ (به انگلیسی: Hip joint) از بزرگترین مفاصل بدن بشمار رفته و سینوویال از نوع گوی و کاسه‌ای است. سر استخوان ران در داخل حفره استابولار (حفره حقه‌ای) قرار می‌گیرد و  مفصل Hip ایجاد می‌شود. این مفصل بزرگترین مفصل بدن پس از مفصل زانو است.

عواملی که باعث استحکام و ثبات این مفصل می شود:

• وجود رباط های قوی در اطراف مفصل ران
• داشتن عمق زیاد در استابولوم
• استحکام سوکت مفصلی
• داشتن زاویه مناسب و طبیعی گردن استخوان با تنه که در فرد بزرگسال 120 تا 130 درجه است.

دررفتگی مادرزادی

در شدیدترین موارد دررفتگی مادرزادی (DDH)، سر استخوان ران کاملا از سوکت خارج می شود و قابل جااندازی نیست. گاهی هم سر استخوان ران در داخل استابولوم قرار دارد، اما به راحتی می توان آن را در حین معاینه از سوکت خارج کرد.

در موارد خفیف DDH ، سر استخوان ران در حفره ثبات کافی ندارد و در طی معاینه فیزیکی، استخوان می تواند درون سوکت حرکت کند، اما دررفتگی نخواهد داشت.

علل بروز دررفتگی لگن کودکان

عوامل ژنتیکی نقش بسزایی در بروز این عارضه دارد. والدینی که در کودکی سابقه در رفتگی لگن را داشتند, احتمال اینکه فرزندانشان به این بیماری مبتلا باشند زیاد است. همچنین احتمال بروز این مشکل در فرزندان اول بالاتر است. عواملی از قبیل پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک در رحم و یا پوزیشن بریچ جنین می تواند از جمله عوامل موثر باشد. محدودیت های موجود در رحم نیز می تواند یکی از دلایل بروز این اختلال باشد. به همین خاطر است که در زایمان های اول، احتمال به دنیا آمدن نوزاد با دررفتگی لگن بیشتر می باشد.
درصد بروز دررفتگی مادرزادی لگن در دختر بچه ها بیشتر از پسر بچه هاست. هر نوزادی که به دنیا می آید، باید علائم دررفتگی لگن توسط پزشک بررسی شود. این معاینه باید در ویزیتهای بعدی هم طی یک سال اول زندگی کودک ادامه پیدا کند.

علل دیگر DDH

زایمان بریچ: نوزادانی که در هنگام تولد با پا به دنیا می آیند چند برابر بیشتر نسبت به نوزادانی که با حالت طبیعی متولد شده اند به این عارضه مبتلا می شوند.

شکل گیری بد استخوان در رحم: در اثر کوچک بودن رحم مواردی چون کجی گردن (تورتیکولی), تمایل پنجه پا به داخل (متاتارتوس ادکتوس) هم بوجود می اید. در صورت مشاهده این موارد پزشک باید در رفتگی لگن را نیز مورد معاینه قرار دهد.

لازم به ذکر است که احتمال بروز این عارضه در دختران بیشتر از پسران است و بیشتر در ران چپ رخ می دهد.

در همه موارد DDH، استابولوم کم عمق است، به این معنی که توپ استخوان ران نمی تواند با استحکام در قسمت سوکت قرار بگیرد و رباط هایی که به ثابت و محکم ماندن مفصل کمک می کنند، کشیده می شوند. میزان لقی مفصل ران یا بی ثباتی در کودکان مبتلا نیز یکسان نیست.

نشانه های دررفتگی لگن در کودکان:

برخی از نوزادان متولد شده با دررفتگی مفصل این ناحیه هیچ علامت بیرونی نخواهند داشت.

اگر کودک شما دارای موارد زیر است ممکن است دچار در رفتگی لگن شده باشد:

• اندازه طول پاها با هم متفاوت باشد.
• چین خوردن پوست روی ران های کودک
• لنگیدن
• راه رفتن روی نوک انگشتان یک پا
• فاصله بین پاها بیش از حد معمول باشد.
• راه رفتن اردکی
• محدودیت دامنه حرکتی لگن
• چرخش پاها به سمت خارج و یا اختلاف طول پاها
• محدود شدن دامنه حرکتی

دررفتگی مادرزادی لگن چگونه تشخیص داده می شود؟

غربالگری سال های اول تولد یکی از مهم ترین اقدامات می باشد. منظور از غربالگری، معاینه فیزیکی پاها و لگن می باشد. تست هایی وجود دارند که قبل از سه ماهگی انجام می شوند. اولتراسوند برای نوزادان تا چهار ماه و اشعه ایکس برای شیرخواران بالای چهار ماه به تشخیص این اختلال کمک خواهد کرد.

علاوه بر مشاهدات، پزشک یک معاینه بدنی دقیق برای بررسی DDH انجام می دهد که شامل گوش دادن به صدای مفصل و احساس گرفتگی هنگام قرار گرفتن لگن در موقعیت های مختلف است. پزشک برای تعیین اینکه آیا مفصل ران می تواند از جای خود خارج شود و یا دوباره در موقعیت مناسب قرار گیرد از مانورهای خاصی استفاده می کند.

نوزادانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به DDH قرار دارند اغلب با استفاده از سونوگرافی آزمایش می شوند که می تواند تصاویری از استخوان های ران را نمایان کند. برای نوزادان بزرگتر و کودکان، از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مفصلی استفاده می شود.

اگر DDH در بدو تولد تشخیص داده شود، معمولاً با استفاده از بریس (کمربند طبی) قابل اصلاح است. در صورتی که دررفتگی مفصل ران در بدو تولد مشخص نشود، احتمال دارد تا زمانی که کودک راه رفتن را شروع نکند این وضعیت قابل مشاهده نباشد. در این موقعیت، درمان پیچیده تر می شود، و نتایج کمتر قابل پیش بینی است.

 

درمان دررفتگی مادرزادی لگن

درمان غیر جراحی:

روش های درمان بستگی به سن کودک دارد.
استفاده از بریس Pavlik
نوزاد تازه متولد شده برای مدت حداقل یک و نیم ماه در یک دستگاه نرم با قابلیت تحرک قرار می گیرد که پاولیک نامیده می شود تا استخوان ران را در سوکت نگه دارد. این بریس مخصوص طوری طراحی شده است که مفصل ران را در موقعیت مناسب نگه دارد در حالی که امکان حرکت آزاد پاها و مراقبت از پوشک را نیز دارد. مهار Pavlik به سفت شدن رباط های اطراف مفصل ران کمک می کند و باعث ایجاد شکل طبیعی سوکت مفصل ران می شود.
والدین در موثر بودن درمان نقش اساسی دارند. پزشک و تیم مراقبت های بهداشتی به والدین یاد می دهند که چگونه با خیال راحت وظایف مراقبت روزانه مانند تعویض پوشک، استحمام و تغذیه را انجام دهند.
مدت زمانی که کودک به بریس احتیاج دارد متفاوت است. بطور معمول, حداقل به مدت 6 هفته تمام وقت و سپس به مدت 6 هفته دیگر به صورت نیمه وقت استفاده می شود.
اگر مفصل ران با استفاده از بریس در وضعیت خود باقی نماند ، ممکن است پزشک شما یک بریس دیگر از مواد سفت تر را امتحان کند که پاهای کودک شما را در موقعیت خود نگه دارد.

روش جا اندازی بسته
پزشک شما استخوان ران کودک را به آرامی به موقعیت مناسب منتقل می کند، و سپس با استفاده از گچ استخوان ها را در جای خود نگه می دارد. این روش در حالی که کودک تحت بیهوشی است انجام می شود. و برش بزرگی روی پوست کودک ایجاد نمی شود.
مراقبت از نوزاد در گچ نیاز به دستورالعمل خاصی دارد. پزشک و تیم مراقبت های بهداشتی به شما نحوه انجام فعالیت های روزمره و شناسایی مشکلات را آموزش می دهند.

درمان جراحی

در مواردی که کودک بیش از 18 ماه باشد و یا روش جا اندازی بسته در قرار دادن استخوان ران در موقعیت مناسب موفقیت آمیز نباشد، جراحی باز ضروری است. در این روش برشی در لگن کودک ایجاد می شود که به جراح اجازه می دهد استخوان ها و بافت های نرم را به وضوح ببیند. سپس سر استخوان ران را در حفره استابولوم قرار می‌دهد.

در برخی موارد، استخوان ران کوتاه می شود تا بتوان استخوان را به درستی در سوکت قرار داد. پس از آن، کودک را در یک گچ اسپایکا قرار می دهند تا وضعیت مفصل ران را حفظ کند.

در این روش درمان کودک باید به مدت 6 تا 8 هفته در گچ بماند. پس از پایان دوره استفاده از گچ، بیمار باید تا زمان تشخیص رشد طبیعی لگن شب‌ها از بریس استفاده کند.

در صورتی که پس از جا اندازی باز یا بسته همچنان دررفتگی لگن وجود داشته باشد، استفاده از استئوتومی لگن جهت اصلاح وضعیت اسـتابولوم ضـروری است.

عواقب درمان نشدن دررفتگی لگن کودکان:

در صورت تشخیص زود هنگام و موفقیت در درمان، کودکان قادر به داشتن یک مفصل ران طبیعی هستند و از نظر عملکرد هیچ محدودیتی ندارند. بدون درمان، DDH می تواند:

• در اوایل بزرگسالی باعث بروز درد و آرتروز شود.
• باعث ایجاد اختلاف در طول پا شود.
• حتی با درمان مناسب، تغییر شکل مفصل ران و آرتروز ممکن است در اواخر زندگی ایجاد شوند. این امر به ویژه در مواردی که درمان پس از 2 سالگی آغاز شده، بیشتر محتمل است.

عوارض روش های درمانی:

کودکانی که با گچ اسپایکا درمان می شوند ممکن است در راه رفتن تاخیر داشته باشند.

مهار Pavlik و سایر دستگاه ها ممکن است باعث تحریک پوست در اطراف بندها و عدم خونرسانی شوند. اختلالات رشد استخوان فوقانی ران نادر است، اما ممکن است به دلیل ناهنجاری در خونرسانی به صفحه رشد در استخوان ران رخ دهد, و ممکن است تفاوت در طول پا باقی بماند.

آیا راهی برای پیشگیری از بروز دررفتگی مادرزادی لگن وجود دارد؟

خیر، متاسفانه راهی وجود ندارد. آن چه که اهمیت دارد این است که نوزاد به طور مرتب معاینه شود تا هر گونه اختلال در اسرع وقت شناسایی و درمان موثر آن آغاز شود.

در پایان این که،
80 تا 95 درصد کودکان مبتلا به دررفتگی مادرزادی لگن با درمان های موثر بهبود پیدا می کنند که البته به شدت علائم نیز بستگی دارد.
درصد موفقیت روش جراحی بالاتر است. بعد از پایان درمان هم نیاز است کودک تا چند سال، تحت نظر پزشک باشد. توجه داشته باشید که اگر این اختلال در سال های اول زندگی درمان نشود، می تواند منجر به بروز آرتروز، لنگش و دردهای شدید در آینده شود.​

دکتر منصور ابوالقاسمیان